گزارش شرکت در میزگرد Science and Scientific Production in the Middle East
Research Roundtable
Georgetown University, Qatar
Center for International and Regional Studies (CIRS)
۳ اسفند ۱۳۹۶ دوحه، قطر،
شرکت در این میزگرد یک روزه پیرامون علم و تولیدات علمی در خاورمیانه (غرب آسیا) به دعوت دانشگاه جورجتاونِ قطر انجام گرفت. در این میزگرد بیش از بیست نفر از کشورهای غرب آسیا و شمال آفریقا و نیز فرانسه و ایالات متحده شرکت کرده بودند. مدیریت یک بخش از این میز گرد با عنوان
«تاثیر تحریم بر علم و دانشگران»
The Impact of the Sanctions Regime on Science and Scientists
به عهدهٔ من بود. برنامهٔ میزگرد و عنوان بخشهای دیگر نیز به پیوست است. بنا بر برنامه، مسئول هر میزگرد حدود ۱۵ تا ۲۰ دقیقه دیدگاه خود را ارائه میکرد. سپس شرکتکنندگان پیرامون موضوع نکتههای خود را بیان میکردند. در انتها مسئول میزگرد فرصتی داشت برای پاسخ به سئوالها یا بیان نکتهها و جمعبندی. برای این بخش هم یک ساعت در نظر گرفته شده بود.
با توجه به یک مشکل و سوء تفاهم اساسی در جهان اسلام یعنی یکی دانستن دانش به معنی دانستههای روز و علم (science) که مفهومی بسیار فراتر از دانش (knowledge) است، در ابتدا بسیار کوتاه به این تمایز پرداختم. سپس بعضی از مولفههای علم را، که ناظر بر تمایز علم از دانش و آموزش آن است، بر شمردم و در هر مورد تاثیر تحریم را بر روی آن به اختصار بیان کردم. در لابه لای اسلایدهایی که در این زمینه تهیه کرده بودم، به نمونههایی از گزارههای میزگردهای قبلی پرداختم که این سوء تفاهم میان دانش و علم در جوامع اسلامی را نشان میداد؛ به خصوص که در عربی برای هر دو مفهوم کلمهٔ علم به کار میرود.
نکتهٔ بسیار شایان توجه این بود که شرکتکنندگان بیشترین سوال را در مورد پیشرفتهای علمی ایران داشتند و این که ایران چگونه توانسته است به این پیشرفت ها دست یابد. علاوه بر این، نکتهای که انتظارش را نداشتم تاکید بر این بود که زبان چه تاثیر شگرفی بر علم و پیشرفت علمی در جامعه دارد و زبان عربی، و دیگر زبانهای بومی کشورهای اسلامی، نتوانسته است به این مهم بپردازد بر خلاف ایران که با توسعهٔ زبان علمی فارسی و آموزش در تمام سطوح به زبان فارسی بیبدیل است.
آنچه از دید من برای ما در ایران کمی ناشناخته است تاثیر دانشگاههای جهانی است که در این کشور شعبه دارند و به آموزش جدی در زمینههای متنوع و میان رشتهای و فرارشتهای به روشهای روز جهانی میپردازند. در این زمینه ایران به طور قطع عقبتر است و زمینهها و رشتههای علمی ما هنوز متاثر از شرایط نیمهٔ اول قرن بیستم است. همینطور شعبههای دانشگاههای جهانی در این کشور به بهترین وجه وظیفهای را به طور موفق به عهده گرفتهاند که پردیسهای بینالملل ما در ایران قرار بود انجام بدهند و کاملا شکست خوردند.
رضا منصوری
۵ اسفند ۱۳۹۶
پیوست: برای مشاهده اسلایدهای سخنرانی این فایل را ببینید.